Cây gối hạc trong Y học cổ truyền là dược liệu với nhiều công dụng như chữa rong kinh, bệnh lý về xương khớp.
Từ xưa đã được dân gian áp dụng nhưng không phải ai cũng nắm rõ vị thuốc này về cách dùng, công dụng.
Nội dung chính
Đặc điểm sinh học
Tên gọi khác là xích thược nam, là dòng thuốc nam có nhiều ở Yên Thế, Bắc Giang, chuyên trị xương khớp.
Hình ảnh cây gối hạc có nhiều ở tỉnh phía Nam và cũng có mặt ở trung du, miền núi phía bắc.
Có nơi gọi là phỉ tử, mũn, đơn gối hạc, có vùng gọi là mạy chia hoặc bí dại, củ đen, là cây nhỏ cao từ 1-2m.
Dạng cây gỗ mọc thành từng bụi, thân rãnh dọc hoặc ziczac, có các mấu phình to, thân non màu xanh lục.
Vừa có dịch nhầy điểm thêm các chấm màu tía, gốc lóng phù to, bao bọc bởi lông mịn, rễ màu hồng, lõi trắng, vàng hay hồng.
Thân chuyển xám đen khi về già, sần sùi, lá kép hình lông chim 2-3 lần, lá chét khía răng to 3-7.
Phiến lá bầu dục thuôn, to 4-6cm, dài 9-12cm, mặt trên xanh lục đậm, mặt dưới nhạt hơn, nổi rõ gân, gân cũng có lông thưa và ngắn.
Cây này có hoa nhỏ màu hồng, mọc ra từ ngọn cành, thành từng chùm, hết mùa hoa xuất hiện quả đen vào tháng 5-10.
Bộ phận dùng
Rễ, thân, lá đều được dùng, lá dùng đắp chữa đau lưng, phù nề hoặc chữa mụn nhọt hoặc chấn thương hữu hiệu.
Thân ít hoạt chất hơn nên ít dùng, thu hái chủ yếu vào mùa đông với đặc điểm tính mát, vị ngọt và đắng.
Thường đào lấy rễ, rửa sạch, làm thuốc bằng cách thái lát phơi/ sấy khô và bảo quản nơi thoáng, khô.
Chắc hẳn nhiều người thắc mắc cây gối hạc chữa bệnh gì thì nó chữa nhiều bệnh về viêm khớp, thoái hóa khớp/ sống lưng/ cột sống,…
Nó cũng cải thiện triệu chứng xương khớp, nhất là đau nhức và nó cũng giúp lưu thông khí huyết.
Khi sử dụng giúp máu lưu thông nuôi dưỡng khớp xương, nhanh chóng phục hồi, chậm quá quá trình hư tổn khớp.
Bên cạnh đó nó cũng kháng viêm tốt, ngừa biến chứng và kiểm soát bệnh tật.
Bài thuốc chữa thấp khớp cấp
Bài thuốc cây gối hạc có tác dụng gì với bệnh thấp khớp cấp tính đang được nhiều người tìm kiếm.
Dược liệu ngoài 16g rễ cây gối hạc còn có 16g ké đầu ngựa, 8g lá thông, 10g lá kim ngân tất cả đem rửa sạch, để ráo.
Chuẩn bị 12g đơn đỏ, 12g lá đơn tướng quân, 12g lá bạc thau sao vàng hạ thổ, cuối cùng trộn đều chúng lại.
Đun với 600ml nước với lửa liu riu, khi cạn còn 1/3 thì lọc lấy nước uống chia làm 3 lần trong ngày.
Duy trì uống 3-5 ngày liên tục sẽ thấy triệu chứng sưng tấy, đau nuốt của thấp khớp cấp tính giảm hẳn.
Ngoài ra còn có công dụng loại bỏ lớp rêu trắng ở lưỡi, làm sạch lưỡi hồng hào hơn.
Trong quá trình uống thuốc nếu thấy cơ thể phong nhiều hãy thêm kinh giới, vòi voi vào sắc cùng. Còn người có tính hàn nhiều thì thêm phục linh, tỳ giải vào sắc uống cùng.
Bài thuốc trị thấp khớp mãn tính cách làm tương tự với nguyên liệu rễ rung rúc, tơ mành mỗi loại 8g, 16g cử thiên tuế.
Cùng với rễ gối hạc, nam đằng, tầm gửi duối, giăng bầu mỗi loại 12g đem sắc như trên.
Bài thuốc chữa viêm khớp
Bài thuốc này cũng áp dụng với trường hợp tràn dịch khớp gối, dùng rễ gối hạc kết hợp với nhiều thảo dược khác.
Bài thuốc 1 kết hợp với rễ cỏ xước, kim ngân hoa, dây đau xương cùng với cam thảo, bồ công anh đem sắc uống khi còn ấm chia 3 lần trong ngày.
Bài thuốc 2 kết hợp cùng củ cốt khí, dây gắm, cam thảo cùng với hy thiêm thảo. Và mộc thông, thổ phục, ý dĩ sắc uống khi còn ấm chia 3 lần trong ngày.
Đơn giản hơn là người bệnh chỉ cần lấy rễ dược liệu này đem thái thát mỏng và sắc lên uống.
Dùng thay nước lọc hàng ngày sẽ thấy chân tay bớt đau nhức vì nó có tính chống sưng, kháng viêm tốt.
Bài thuốc cho chị em
Công dụng chữa rong kinh, đau bụng khi đến kỳ và cũng giảm đau cho mẹ bầu mới sinh.
Cách 1 là lấy rễ dược liệu đem rửa với muối thật sạch và phơi khô, tán thành bột mịn để uống. Hoặc cũng có thể sắc rễ khô chưa tán với nước lọc và uống trong ngày.
Cách 2 ngâm rễ với rượu trong bình thủy tinh, loại rượu 45-50 độ cho ngập dược liệu và đậy kín.
Mỗi ngày dùng 2 lần, mỗi lần chỉ 15ml, không lạm dụng uống nhiều hơn đến khi thấy triệu chứng biến mất.
Trị thấp khớp mãn tính
Khi bệnh chuyển từ cấp thành mãn tính cần áp dụng bài thuốc sau để giảm đau nhức.
Sắc với nước bằng lửa nhỏ các nguyên liệu có rễ gối hạc, găng bầu, rễ tơ mành, cùng với rễ bươm bướm.
Và nam đằng sao vàng, củ thiên tuế, rễ rung rúc, tầm gửi duối, lượng nước 600ml, cô cạn còn 200ml thì tắt bếp.
Uống trong ngày chia 2-3 lần, trước bữa ăn, kém ăn thêm ý dĩ, huyết kém thêm vương tôn vào sắc cùng.
Kiên trì uống sẽ thấy giảm dần cơn đau đức, không bị co cứng khớp, vận động linh hoạt hơn.
Lưu ý khi sử dụng
Cây gối hạc đen là vị thuốc Nam có nhiều lợi ích, nó có khả năng kết hợp với nhiều dược liệu khác tạo nên các bài thuốc chữa bệnh.
Đặc biệt có công dụng với xương khớp, tuy nhiên hiệu quả điều trị cao còn phụ thuộc vào cách dùng, công thức và cơ địa.
Không nên quá lạm dụng các bài thuốc trên mà cần ăn uống khoa học, ngủ nghỉ đúng giờ kết hợp với tập luyện.
Nên tránh dùng cà phê, chất kích thích hay thuốc lá, hỏi thầy thuốc, bác sĩ trước khi dùng dược liệu này.
Chú ý không dùng cho người già thận yếu, mẹ bầu, mẹ bầu mới sinh đang cho bé bú, người dị ứng với dược liệu.
Để phòng ngừa bệnh lý về xương khớp không nên giữ quá lâu 1 tư thế, duy trì cân nặng hợp lý, không gối quá cao khi ngủ.
Đồng thời không nằm võng nhiều, hạn chế dùng đệm mềm, không nhấc đột ngột vật nặng dễ ảnh hưởng đến xương sống.
Dùng điện thoại không cúi gằm, không khom người khi bê đồ đạc, dùng máy tính với độ cao phù hợp.
Tập thể thao hàng ngày sẽ mang đến cơ xương chắc khỏe, ít gặp các bệnh lý về thấp khớp, viêm hay sưng.
Xem thêm: