Củ sâm đất vô cùng bổ dưỡng, có lợi ích với sức khỏe nên được tìm kiếm nhiều. Kể cả ăn sống và nấu chín, nó chế biến được đa dạng các món lạ miệng.
Trong Đông y như một vị thuốc hữu hiệu, tất cả các bộ phận đều dùng được. Cùng tìm hiểu về loại cây này cũng như đặc điểm, công dụng, cách chế biến bài thuốc dân gian.
Nội dung chính
Tổng quan đặc điểm củ sâm đất
Tên khác của nó còn được gọi là địa tàng thiên, khoai sâm đất, có nơi gọi hoàng sin cô, yacon. Thuộc họ hoa quấn, tên khoa học Boerhavia diffusa L, có người gọi là sâm quy bầu, sâm nam.
Hoàng sin cô được cho là bắt nguồn từ Trung Mỹ, là cây thân mềm, có vỏ nhẵn. Ở nước ta nhập về từ Tân Cương, Trung Quốc, có nhiều ở miền núi, các tỉnh Lào Cai.
Cây thân thảo mọc tỏa gần mặt đất, nhánh phân dưới gần, rễ phát triển thành củ. Bên ngoài không khác gì khoai lang, bên trong có màu vàng nhạt, thơm như nhân sâm.
Lá hình trái xoan mọc so le, dài từ 5-7cm, bề ngang 2-4cm, phiến dày. Mép lá lượn sóng, xanh bóng cả 2 mặt, toàn thân đều dùng được làm thuốc.
Tác dụng dược lý và dinh dưỡng củ sâm đất
Trong loại củ này tìm thấy nhiều sắt, protein, các chất như đạm, saponin, axit béo. Đặc tính vị ngọt, nhiều nước, thanh mát, khi nấu chín thơm, dẻo khác thường.
Trong Tây y nó giúp thúc đẩy tiểu tiện, hỗ trợ thận, cao nấu làm tăng niết niệu. Đồng thời cũng giảm phù, cholesterol máu giảm, giảm albumin niệu, được nghiên cứu trị thận hư.
Ngoài ra cũng có chất chống viêm đang được kiểm chứng để bào chế thuốc.
Đối với Đông y loại củ này có tác dụng giải độc, tốt cho máu và chống co giật. Rễ giúp lợi niệu, nhuận tràng, dùng để trị ho, long đờm, chữa phù thũng và bệnh gan.
Công dụng và lợi ích củ sâm đất
Đây là loại củ hỗ trợ giảm cân tốt vì ăn nhanh no, nhu động ruột tăng. Từ đó cơ thể ăn ít hơn, đào thải và bài tiết nhanh, hơn nữa không chứa tinh bột. Trong nó cũng có ít calo nên chị em ăn giảm cân, ăn kiêng rất phù hợp.
Người tiểu đường sử dụng chống tăng đường huyết vì tìm thấy trong hoàng sin cô chất fructooligosaccharides. Theo đó lượng đường trong gan giảm và insulin hoạt động tốt hơn, điều chỉnh đường huyết.
Nguồn vitamin A, C dồi dào giúp cơ thể phục hồi sau bệnh nhanh hơn, giảm mệt mỏi. Căng thẳng cũng được xua tan, giảm suy nhược cơ thể, vực người ốm dậy.
Nó mang đến năng lượng khỏe khoắn, đồng thời cũng chống ung thư phát triển.
Hoàng sin cô cũng ngăn vi khuẩn có hại và kích thích lợi khuẩn cho hệ tiêu hóa. Vì thế những người ăn củ này thường xuyên sẽ không bị táo bón, đầy bụng.
Hay các chứng viêm loét dạ dày, ung thư ruột kết mà hấp thụ dinh dưỡng cực tốt.
Nam giới sử dụng trị bệnh vô sinh tốt, tăng testosterone tự nhiên, hỗ trợ trị suy tình dục.
Bài thuốc với khoai sâm đất hữu dụng
Bài thuốc hỗ trợ trị tiểu đường gồm hoàng sin cô tươi 75g (hoặc hoàng sin cô khô 25g). Đem sắc với 1 lít nước lọc bằng nồi đất lửa liu riu cỡ 15 phút, dùng trong ngày.
Uống trong 1 tháng liền, chú ý mỗi ngày chỉ dùng 1 liều/ 1 thang, không lạm dụng.
Bài thuốc trị tiêu chảy kết hợp hoàng sin cô với đại táo tỷ lệ 1:1 hoặc 2:1. Rửa sạch nguyên liệu sắc với 1 lít nước uống thay nước lọc 1 thang trong ngày.
Dùng lá sâm đất kết hợp với cỏ sữa mỗi loại 100gr sắc với 400ml nước. Sắc lửa nhỏ đến khi cô cạn chỉ còn 100ml nước thì chia làm 2 lần uống khi còn ấm.
Hoàng sin cô khô tán thành bột mịn, đem hòa với nước sôi uống thay trà. Là bài thuốc trị sỏi thận hữu hiệu, pha với 1 lít nước uống hàng ngày.
Cách này cũng giúp ổn định huyết áp, điều hòa cholesterol trong máu.
Bài thuốc trị ho chuẩn bị gà thủ hô trắng, thông thảo, hoàng sin cô mỗi loại 20g. Kèm theo 1 con gà 400g đem hầm với nhau đến khi nhừ, ăn cả cái lẫn nước.
Một số món ăn làm từ củ sâm đất
Hầm xương và nấu canh là món dễ làm và phổ biến nhất, với vị lạ miệng. Khoai sâm ngọt thanh cùng vị xương hầm mang đến vị ngon hoàn hảo.
Thịt bò hay thịt lợn xào cùng cũng là món ăn tuyệt vời, thơm lừng khiến cả nhà mê mẩn. Lá hoàng sin cô đem nấu canh hay xào rất thơm, dễ ăn, thanh mát cơ thể.
Phần củ có thể ăn sống, chế biến món nộm, salad ăn chống ngấy, mát mẻ. Chuẩn bị củ thái sợi, cắt khúc tùy ý cùng ức gà luộc xé sợi, thêm cà rốt, lạc rang.
Sơ chế phần củ ngâm 15 phút với nước muối, cà rốt tương tự, vớt ra để ráo. Lạc rang giã dập, cà rốt nạo sợi, tiến hành pha nước trộn nộm.
Tùy khẩu vị pha đường, mắm, chanh, tỏi, ớt, nước vừa ăn, đủ độ chua cay. Cho gà xé sợi, cà rốt, củ khoai sâm nạo sợi vào bát tô, rưới nước trộn vào.
Sau đó đảo đều cho ngấm gia vị, cuối cùng cho rau thơm thái nhỏ, lạc lên trên. Đảo nhanh lần cuối và thưởng thức, tránh để lâu lạc sẽ mất giòn.
Món này dễ làm, ăn thanh mát, vừa giòn vừa ngọt, cay mặn, thơm mùi tỏi. Khi ăn cùng món chiên, rán, xào sẽ không bị ngấy, có thể thêm tôm nõn, ba chỉ lợn luộc.
Bên cạnh đó làm mứt sấy dẻo, dưa chua lên men, làm bột trà, sinh tố hay sấy khô. Đều rất phù hợp, chế biến linh động rất tốt cho sức khỏe, mang đến bữa ăn ngon.
Ăn quá nhiều củ sâm đất có hại gì không?
Dù công dụng là thế nhưng lạm dụng cũng dẫn đến ngộ độc, tiêu chảy, nổi mề đay. Vì thế không sử dụng quá lâu, nhất là người bị viêm túi mật, viêm gan không ăn củ này.
Người đang dùng thuốc trị gout, thận không dùng hoàng sin cô vì nó làm giảm tác dụng của thuốc. Những người bị béo phì, ung thư đại tràng, trẻ em, phụ nữ mang thai tuyệt đối không dùng.
Mặc dù nó có ích, có lợi nhưng phải dùng đúng, đủ, theo chỉ dẫn, không lạm dụng. Những ai sử dụng thuốc trị bệnh khác, cần hỏi bác sĩ nếu muốn ăn loại củ này.
Xem thêm :